Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μια διαταραχή του μεταβολισμού, κατά την οποία τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα παρουσιάζουν μεγάλη αύξηση. Υπάρχουν δύο κύριοι τύποι σακχαρώδους διαβήτη: ο τύπου 1, κατά τον οποίο το πάγκρεας δεν παράγει ινσουλίνη — τη βασική ορμόνη που ρυθμίζει το σάκχαρο στο αίμα — και ο τύπου 2, στον οποίο η ινσουλίνη, είτε δεν παράγεται επαρκώς, είτε δεν λειτουργεί σωστά. Φυσικά, υπάρχουν και άλλοι τύποι διαβήτη, όπως ο διαβήτης κύησης, ο λανθάνων αυτοάνοσος διαβήτης ενηλίκων (LADA), ο μονογονιδιακός σακχαρώδης διαβήτης (MODY) κ.ά.

Τα τελευταία χρόνια, κυριαρχεί στις νευροεπιστήμες μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα υπόθεση που συνδέει άμεσα το σακχαρώδη διαβήτη με τη νόσο του Αλτσχάιμερ. Αυτός είναι και ο λόγος που αρκετοί επιστήμονες αποκαλούν τη νόσο Αλτσχάιμερ «σακχαρώδη διαβήτη τύπου 3». Φαίνεται πως, οι δύο αυτές ασθένειες μοιράζονται κοινές μοριακές και κυτταρικές βλάβες, ενώ κάποιες μελέτες έχουν εντοπίσει σχέση μεταξύ των υψηλών επιπέδων σακχάρου και ινσουλίνης, καθώς και της ινσουλινοαντίστασης — τόσο στο σώμα όσο και στον εγκέφαλο — με τον αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης Αλτσχάιμερ. Αξίζει να σημειωθεί, ωστόσο, ότι ο όρος «διαβήτης τύπου 3» δεν αποτελεί επίσημο ιατρικό όρο.

Η έρευνα έχει αναδείξει τρεις βασικούς μηχανισμούς, μέσω των οποίων ο διαβήτης συνδέεται με τον αυξημένο κίνδυνο άνοιας:

1) Αγγειακή βλάβη

Ο διαβήτης προκαλεί βλάβες στα αιμοφόρα αγγεία, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων του εγκεφάλου, οδηγώντας σε αγγειακή άνοια ή εγκεφαλικά επεισόδια — καταστάσεις που αποτελούν σημαντικούς παράγοντες κινδύνου για άνοια.

2) Ινσουλινοαντίσταση στον εγκέφαλο

Τα εγκεφαλικά κύτταρα ενδέχεται να μην ανταποκρίνονται σωστά στην ινσουλίνη, γεγονός που επηρεάζει αρνητικά τη λειτουργία τους. Συγκεκριμένα, η αντιδραστικά αυξημένη παραγωγή ινσουλίνης παρεμποδίζει την αποδόμηση του αμυλοειδούς στον εγκέφαλο, οδηγώντας στη συσσώρευσή του. Το αμυλοειδές, με τη σειρά του, συμβάλλει στη δημιουργία πλακών και νευροφλεγμονής. Παράλληλα, η ινσουλίνη φαίνεται να ενεργοποιεί την πρωτεΐνη Tau, η οποία εμπλέκεται στον σχηματισμό νευροϊνιδιακών κόμβων. Με άλλα λόγια, ενώ η ινσουλινοαντίσταση στο σώμα σχετίζεται με την εμφάνιση διαβήτη τύπου 2, η ινσουλινοαντίσταση στον εγκέφαλο μπορεί να οδηγήσει στον σχηματισμό των παθολογικών χαρακτηριστικών της νόσου Αλτσχάιμερ.

3) Φλεγμονή

Ο διαβήτης μπορεί να ενεργοποιήσει υπερβολικά το ανοσοποιητικό σύστημα, προκαλώντας χρόνια φλεγμονή. Η φλεγμονώδης αυτή κατάσταση ενδέχεται να επιδεινώνει τη νευρωνική βλάβη και να συμβάλλει στον νευροεκφυλισμό του εγκεφάλου.

Ενδιαφέρον έχουν και τα επιδημιολογικά δεδομένα που δείχνουν ότι τα άτομα με διαβήτη τύπου 2, ιδιαίτερα στη μέση ηλικία, διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης άνοιας, και πιο συγκεκριμένα αγγειακής άνοιας. Ο κίνδυνος αυτός αυξάνεται με τη διάρκεια του διαβήτη: κάθε πέντε επιπλέον χρόνια διαβήτη μέχρι την ηλικία των 70 ετών συνδέονται με σημαντικά υψηλότερη πιθανότητα εμφάνισης άνοιας.

Ενδεικτικά, η παγκόσμια επιστημονική βιβλιογραφία δείχνει ότι σχεδόν οι μισές περιπτώσεις άνοιας θα μπορούσαν να είχαν προληφθεί ή τουλάχιστον καθυστερήσει. Αν λαμβάνονταν αποτελεσματικά μέτρα πρόληψης και διαχείρισης του διαβήτη, θα υπήρχαν δύο λιγότερες περιπτώσεις άνοιας ανά 100 άτομα που εμφανίζουν τη νόσο σήμερα.

Για ακόμη μία φορά, αναδεικνύεται η καθοριστική σημασία της πρόληψης. Αν και κάποιοι παράγοντες κινδύνου, όπως η ηλικία και η γενετική προδιάθεση, δεν μπορούν να τροποποιηθούν, ο τρόπος ζωής παίζει κρίσιμο ρόλο. Πράγματι, η διατήρηση ενός υγιούς σωματικού βάρους, η ισορροπημένη διατροφή, η τακτική σωματική άσκηση και η μείωση της κατανάλωσης απλών σακχάρων συμβάλλουν ουσιαστικά στην αποτελεσματική διαχείριση του διαβήτη. Η καλή διαχείριση του διαβήτη, με τη σειρά της, συνδέεται με μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης άνοιας.

Η πρόληψη και η έγκαιρη παρέμβαση μπορούν πραγματικά να κάνουν τη διαφορά.