Η ανάληψη της προεδρίας του Eurogroup ανοίγει τον δρόμο για έναν ακόμη κομβικό θεσμικό ρόλο για τον Κυριάκο Πιερρακάκη: εκείνον του επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM), καθώς οι δύο θέσεις συνδέονται άμεσα σε θεσμικό επίπεδο.

Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι ο Έλληνας υπουργός δεν περιορίζεται στον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών της Ευρωζώνης, αλλά αποκτά και τον έλεγχο του βασικού μηχανισμού που διαχειρίζεται δάνεια και εργαλεία στήριξης για όλα τα κράτη-μέλη.

Ως επικεφαλής του ESM, ο Κυριάκος Πιερρακάκης θα έχει καθοριστικό λόγο σε ζητήματα χρηματοδότησης, αναδιάρθρωσης χρέους και εποπτείας προγραμμάτων οικονομικής προσαρμογής. Σε συμβολικό επίπεδο, η εξέλιξη είναι ακόμη πιο ηχηρή: ο μηχανισμός που δημιουργήθηκε πριν από μία δεκαετία για να διασώσει την Ελλάδα, το 2026 θα διοικείται από την ίδια τη χώρα.

Το ελληνικό «μάθημα»

Η Ελλάδα μεταβαίνει έτσι από αποδέκτης βοήθειας σε δυνητικό αρχιτέκτονα διασώσεων άλλων κρατών, εφόσον αυτό καταστεί αναγκαίο.

Το λεγόμενο «μάθημα» της ελληνικής κρίσης φαίνεται πως αποτέλεσε κεντρικό κριτήριο για την επιλογή του Κυριάκου Πιερρακάκη στην προεδρία του Συμβουλίου υπουργών Οικονομικών της Ευρωζώνης. Όπως ο ίδιος επισήμανε στην πρώτη δημόσια δήλωσή του ως πρόεδρος του Eurogroup, «το μάθημα δεν είναι εθνικό, αλλά βαθιά ευρωπαϊκό».

Ποιο είναι αυτό το μάθημα; Πώς μια περίοδος «απόλυτης καταστροφής», όπου η Ελλάδα θεωρήθηκε ο «χειρότερος μαθητής» των Μνημονίων –μπαίνοντας πρώτη και βγαίνοντας τελευταία– μετατρέπεται σήμερα σε ευρωπαϊκό success story; Οι αντοχές της οικονομίας, οι δημοσιονομικές ευελιξίες, οι αναβαθμίσεις, τα πλεονάσματα και οι αποπληρωμές χρέους, σε συνδυασμό με ανάπτυξη, πολιτική σταθερότητα και κοινωνικές παροχές, ξεχωρίζουν τη στιγμή που μεγάλες οικονομίες δοκιμάζονται έντονα.

Μέγας πιστωτής με Έλληνα επικεφαλής

Η εκλογή Πιερρακάκη στην προεδρία του Eurogroup τον φέρνει ταυτόχρονα στο τιμόνι του μηχανισμού που γεννήθηκε από την ελληνική κρίση. Ο ESM, μαζί με τον προκάτοχό του EFSF –με τον οποίο ουσιαστικά συνδιοικείται– χορήγησαν στην Ελλάδα δάνεια άνω των 200 δισ. ευρώ.

Ο EFSF δημιουργήθηκε αρχικά αποκλειστικά για την Ελλάδα, καθώς δεν υπήρχε ευρωπαϊκός μηχανισμός διάσωσης αντίστοιχος του ΔΝΤ. Σύντομα, όμως, εξελίχθηκε σε μόνιμο μηχανισμό στήριξης, καθώς ακολούθησαν αιτήματα βοήθειας από Κύπρο, Ισπανία, Ιρλανδία και Πορτογαλία. Αργότερα, ο ESM ανέλαβε δάνεια τρισεκατομμυρίων ευρώ για ολόκληρη την Ευρώπη, μετά την πανδημία και τη διεθνή ύφεση της περιόδου 2020-2023.

Η ιστορία καταγράφει έτσι μια εντυπωσιακή ανατροπή: η Ελλάδα, επί χρόνια στο επίκεντρο της κρίσης χρέους, αναλαμβάνει σήμερα την ηγεσία του μηχανισμού που τη διέσωσε. Ο Κυριάκος Πιερρακάκης θα είναι ταυτόχρονα πρόεδρος του Eurogroup και του ESM, του οργάνου που σχεδιάζει και εφαρμόζει προγράμματα διάσωσης χωρών και τραπεζών.

Τι σημαίνει για την Ελλάδα η ηγεσία του ESM

Ο νέος ρόλος του Κυριάκου Πιερρακάκη συνεπάγεται θεσμική επιρροή και από την πλευρά του πιστωτή, ακόμη και για τη διαχείριση των δανείων που έλαβε η ίδια η Ελλάδα στο πλαίσιο των προγραμμάτων του ESM.

Η σχέση Ελλάδας–ESM παραμένει στενή και μακροχρόνια, με ορίζοντα έως το 2070, όταν προβλέπεται η πλήρης αποπληρωμή των δανείων – εκτός αν επιταχυνθεί περαιτέρω μέσω πρόωρων εξοφλήσεων, όπως ήδη συμβαίνει για τα ακριβότερα τμήματα του χρέους.

Στο πλαίσιο αυτό περιλαμβάνονται 61,9 δισ. ευρώ της περιόδου 2015-2018, καθώς και 141,8 δισ. ευρώ από τον EFSF στο δεύτερο πρόγραμμα διάσωσης (2012-2015), μαζί με την αναχρηματοδότηση μέσω PSI.

Τα δάνεια αυτά συνδέθηκαν με σκληρές μεταρρυθμίσεις σε ασφαλιστικό, φορολογία και δημόσιο τομέα, που σημάδεψαν μια ολόκληρη γενιά. Σήμερα, όμως, η Ελλάδα εξυπηρετεί κανονικά τις υποχρεώσεις της και προχωρά σε πρόωρες αποπληρωμές, με την έγκριση του ίδιου του ESM. Από αποδέκτης αυστηρών όρων, μετατρέπεται σε διαμορφωτή όρων για άλλους.

Πρακτικές συνέπειες

Αυτό που πριν από δέκα χρόνια έμοιαζε αδιανόητο είναι πλέον πραγματικότητα, με πολλαπλές επιπτώσεις:

• Αναβάθμιση ρόλου: ο Πιερρακάκης δεν εκπροσωπεί μόνο την Ελλάδα, αλλά συντονίζει την οικονομική πολιτική της Ευρωζώνης και διαμορφώνει προγράμματα στήριξης, ενισχύοντας τη φωνή της χώρας σε ΕΕ, ΔΝΤ, Παγκόσμια Τράπεζα και G7.

• Καταξίωση: από τη δημόσια αμφισβήτηση της συμμετοχής στο ευρώ, η Ελλάδα βρίσκεται πλέον στον πυρήνα των κορυφαίων ευρωπαϊκών οικονομικών θεσμών.

• Ενισχυμένη εμπιστοσύνη: η στήριξη ισχυρών εταίρων, όπως η Γερμανία, αντανακλά εμπιστοσύνη στις δυνατότητες της ελληνικής οικονομίας και πολιτικής.

• Έλεγχος εξελίξεων: ο πρόεδρος συμμετέχει στον καθορισμό δημοσιονομικών και επενδυτικών στρατηγικών που επηρεάζουν άμεσα τα ελληνικά συμφέροντα.

• Διαπραγματευτική ισχύς: η Ελλάδα αποκτά πρόσβαση στις πιο κρίσιμες συζητήσεις για το μέλλον της Ευρωζώνης, διαμορφώνοντας αποφάσεις πριν αυτές οριστικοποιηθούν.