Όλα ξεκίνησαν το 2019, όταν η κρατική τουρκική τράπεζα Halkbank βρέθηκε στο στόχαστρο της αμερικανικής δικαιοσύνης. Το Υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ απήγγειλε σοβαρές κατηγορίες εναντίον της: παράκαμψη κυρώσεων κατά του Ιράν, απάτη και ξέπλυμα χρήματος. Οι εισαγγελείς υποστήριξαν ότι η τράπεζα συμμετείχε σε ένα περίπλοκο δίκτυο εταιρειών-βιτρίνα και εικονικών συναλλαγών, μέσω του οποίου το Ιράν κατάφερε να μεταφέρει δισεκατομμύρια δολάρια, παρακάμπτοντας το εμπάργκο των ΗΠΑ.
Η αντίδραση της Τουρκίας ήταν άμεση και έντονη. Ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν μάσησε τα λόγια του: χαρακτήρισε τις κατηγορίες «παράνομες» και «πολιτικά υποκινούμενες», αφήνοντας να εννοηθεί πως πρόκειται για μια στοχευμένη επίθεση κατά της χώρας του.
Δικαστική διαδρομή με πολλές στροφές
Η υπόθεση Halkbank δεν έμεινε στα πρωτοσέλιδα για λίγες μέρες. Αντιθέτως, εξελίχθηκε σε μια πολυετή δικαστική διαμάχη με διεθνείς προεκτάσεις:
- Το 2023, το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ απέρριψε το αίτημα της τράπεζας για πλήρη ασυλία, αλλά άφησε ανοιχτό το ζήτημα του κοινού δικαίου.
- Το 2024, το Εφετείο της Νέας Υόρκης έκρινε ότι η Halkbank μπορεί να διωχθεί ποινικά.
- Το 2025, η τράπεζα επανήλθε στο Ανώτατο Δικαστήριο, ζητώντας «απόλυτη ασυλία» ως κρατική οντότητα.
Η υπόθεση παραμένει ανοιχτή και έχει εξελιχθεί σε κομβικό σημείο στις σχέσεις Άγκυρας–Ουάσιγκτον, με τις δύο πλευρές να κρατούν σφιχτά τις θέσεις τους.
Ο Ερντογάν και το χαρτί της Halkbank
Ο Τούρκος Πρόεδρος δεν άφησε την υπόθεση να ξεχαστεί. Την έχει θέσει πολλές φορές ακόμη και στο Οβάλ Γραφείο, χρησιμοποιώντας την ως διαπραγματευτικό χαρτί σε συζητήσεις με την Ουάσιγκτον.
Γιατί όμως επιμένει τόσο πολύ;
- Μια ενδεχόμενη καταδίκη θα έπληττε άμεσα το τουρκικό κράτος, αφού η Halkbank είναι κρατικά ελεγχόμενη.
- Η υπόθεση μπορεί να λειτουργήσει ως μοχλός πίεσης για ανταλλάγματα σε άλλα μέτωπα.
- Στο εσωτερικό της χώρας, ο Ερντογάν προβάλλει τον εαυτό του ως υπερασπιστή απέναντι σε ξένες πιέσεις, ενισχύοντας το πολιτικό του αφήγημα.
Δεν είναι τυχαίο ότι ο Ερντογάν θεωρείται ένας από τους πιο έμπειρους διαπραγματευτές σε παγκόσμιο επίπεδο.
Halkbank: Πυλώνας της τουρκικής οικονομίας
Η Halkbank δεν είναι απλώς μια μεγάλη τράπεζα. Είναι συστημικός πυλώνας της τουρκικής οικονομίας. Με ενεργητικό που ξεπερνά τα 3 τρισ. τουρκικές λίρες (2024), κατατάσσεται 4η μεγαλύτερη στη χώρα. Το Türkiye Wealth Fund, το κρατικό επενδυτικό ταμείο, κατέχει πάνω από το 91% της τράπεζας.
Ο ρόλος της είναι κρίσιμος: χρηματοδοτεί μικρομεσαίες επιχειρήσεις και επαγγελματίες, καλύπτοντας σχεδόν το 16% της αγοράς. Παράλληλα, τρέχει ειδικά προγράμματα στήριξης για γυναίκες επιχειρηματίες και νέους, με χαρτοφυλάκιο δανείων που αγγίζει τα 1,28 τρισ. λίρες.
Με πάνω από 1.090 καταστήματα και 21.000 εργαζόμενους, η Halkbank είναι βαθιά ενσωματωμένη στον οικονομικό ιστό της χώρας. Γι’ αυτό και η κυβέρνηση Ερντογάν βλέπει την αμερικανική δίωξη όχι απλώς ως νομική πρόκληση, αλλά ως υπαρξιακή απειλή για έναν βασικό κρατικό θεσμό.
Πολιτική, οικονομία και γεωστρατηγική σε ένα πακέτο
Η υπόθεση Halkbank δεν είναι απλώς μια τραπεζική διαμάχη. Είναι ένα πολύπλευρο ζήτημα που αγγίζει την πολιτική, την οικονομία και τη γεωστρατηγική.
Η Ουάσιγκτον την αντιμετωπίζει ως εφαρμογή του δικαίου περί κυρώσεων. Η Άγκυρα, από την άλλη, τη βλέπει ως πολιτική στοχοποίηση.
Και όσο το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ δεν έχει αποφανθεί οριστικά, η υπόθεση θα παραμένει στην πρώτη γραμμή – τόσο της τουρκικής εσωτερικής πολιτικής σκηνής, όσο και των διπλωματικών σχέσεων με τις Ηνωμένες Πολιτείες.
