Η Λιβύη βρίσκεται σε μια εξαιρετικά κρίσιμη φάση της πολιτικής της πορείας, με τον ΟΗΕ να παρουσιάζει στο Συμβούλιο Ασφαλείας έναν οδικό χάρτη για τη διεξαγωγή εκλογών και την ενοποίηση των διαιρεμένων θεσμών της χώρας. Η πρωτοβουλία αυτή έρχεται στον απόηχο των πρόσφατων δημοτικών εκλογών, οι οποίες σημείωσαν εντυπωσιακή συμμετοχή, παρά τα εμπόδια και τις παρεμβάσεις που καταγράφηκαν.
Ισχυρό μήνυμα από τις κάλπες
Η ειδική εκπρόσωπος του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ και επικεφαλής της Αποστολής Στήριξης στη Λιβύη (UNSMIL), Χάνα Τέτε, εξήρε το γεγονός ότι 26 δημοτικές αρχές προσήλθαν στις κάλπες στις 16 Αυγούστου, παρά τις σημαντικές προκλήσεις. Όπως υπογράμμισε, η συμμετοχή άγγιξε το 71%, κάτι που αποτελεί σαφές σήμα ότι ο λαός της Λιβύης επιθυμεί να εκλέξει τους αντιπροσώπους του. Σε αρκετές περιοχές, μάλιστα, ήταν η πρώτη εκλογική διαδικασία από το 2014.
Παρεμβάσεις και αποκλεισμοί
Ωστόσο, η εκλογική διαδικασία δεν ήταν χωρίς προβλήματα. Η κυβέρνηση της Ανατολικής Λιβύης, η οποία έχει διοριστεί από το Κοινοβούλιο, διέταξε την αναστολή της διαδικασίας σε 16 δήμους την ημέρα των εκλογών, ενώ ήδη από τον Ιούλιο είχε μπλοκάρει άλλους 11, μεταξύ των οποίων οι Βεγγάζη, Σαμπχά, Σύρτη και Τομπρούκ. Η κ. Τέτε τόνισε ότι αυτή η κατάσταση αναδεικνύει ξεκάθαρα την πρόκληση των διαιρεμένων θεσμών, καλώντας τις de facto αρχές της Ανατολικής πλευράς να επιτρέψουν την επανέναρξη των εκλογών το συντομότερο δυνατό.
Στη Δυτική Λιβύη, η κατάσταση ήταν επίσης τεταμένη. Άγνωστοι πυρπόλησαν τα γραφεία της Ανώτατης Εθνικής Εκλογικής Επιτροπής στη Ζαουίγια, παραμονή των εκλογών, καταστρέφοντας εκλογικό υλικό. Παρά τις επιθέσεις και τους εμπρησμούς σε Ζλίτεν και Σαχέλ αλ-Γκαρμπί, η διαδικασία πραγματοποιήθηκε. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα των υπαλλήλων της Επιτροπής στη Σαχέλ αλ-Γκαρμπί, οι οποίοι έστησαν τις κάλπες έξω από τα καμένα γραφεία τους, προκειμένου να διασφαλίσουν την ψήφο των πολιτών.
Πανεθνικές διαβουλεύσεις και λαϊκή συμμετοχή
Η επικεφαλής της UNSMIL παρουσίασε την πρόοδο που έχει σημειωθεί από τις πανεθνικές διαβουλεύσεις που ακολούθησαν την έκθεση της Συμβουλευτικής Επιτροπής τον Μάιο. Όπως ανέφερε, πραγματοποιήθηκαν συναντήσεις σε πόλεις και δημοτικές αρχές, με ευρεία εκπροσώπηση. Οι συμμετέχοντες εξέφρασαν δημοκρατικές φιλοδοξίες, αλλά και απογοήτευση για τις πολιτικές εξελίξεις των τελευταίων ετών.
Μέσω ηλεκτρονικής διαβούλευσης, στην οποία καταγράφηκαν πάνω από 22.500 απαντήσεις, το 42% των συμμετεχόντων εξέφρασε προτίμηση για ταυτόχρονες προεδρικές και βουλευτικές εκλογές, το 24% για συνέλευση που θα αντικαταστήσει τους θεσμούς, το 19% για μόνιμο σύνταγμα πριν από εκλογές και το 12% μόνο για βουλευτικές. Ιδιαίτερη μνεία έγινε στις γυναίκες και τους νέους, οι οποίοι επαναβεβαίωσαν την επιθυμία τους να συμμετάσχουν ουσιαστικά στη διαμόρφωση του πολιτικού μέλλοντος της χώρας, ζητώντας εγγυημένη εκπροσώπηση και θεσμικές δικλείδες ασφαλείας.
Οδικός χάρτης τριών πυλώνων
Η κ. Τέτε παρουσίασε έναν οδικό χάρτη βασισμένο σε τρεις άξονες:
- Τεχνικά αξιόπιστο και πολιτικά εφαρμόσιμο εκλογικό πλαίσιο για την πραγματοποίηση προεδρικών και βουλευτικών εκλογών.
- Ενοποίηση θεσμών μέσω νέας ενιαίας κυβέρνησης.
- Δομημένος διάλογος με συμμετοχή ευρέος φάσματος της κοινωνίας, ώστε να αντιμετωπιστούν τα βαθύτερα αίτια της σύγκρουσης και να δημιουργηθεί κοινό όραμα.
Η διαδικασία θα είναι σταδιακή, με συνολικό ορίζοντα 12-18 μηνών, και θα περιλαμβάνει βήματα όπως: ανασυγκρότηση της Εκλογικής Επιτροπής, τροποποιήσεις στο νομικό και συνταγματικό πλαίσιο, σχηματισμό νέας κυβέρνησης και μέτρα για την ασφάλεια και την οικονομική διαχείριση. Σε περίπτωση εμποδίων ή παρελκυστικών τακτικών, η UNSMIL θα επιδιώξει την υποστήριξη του Συμβουλίου Ασφαλείας για να προχωρήσει η διαδικασία.
Ασφάλεια και ανθρώπινα δικαιώματα
Στο πεδίο της ασφάλειας, η κ. Τέτε έκανε λόγο για εύθραυστη εκεχειρία στην Τρίπολη, μετά τις συγκρούσεις του Μαΐου, με παραβιάσεις που δεν κλιμακώθηκαν. Κάλεσε την Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας και τη Διεύθυνση Καταπολέμησης Οργανωμένου Εγκλήματος να επιλύσουν τις διαφορές μέσω διαλόγου και όχι με προκλήσεις.
Εξέφρασε σοβαρή ανησυχία για 20 θανάτους υπό κράτηση από το 2024, μεταξύ των οποίων και ο ακτιβιστής Αμπντέλ Μουνίμ αλ-Μαρέμι, που πέθανε στην Τρίπολη τον Ιούλιο. Όπως τόνισε, αυτές οι περιπτώσεις αποτελούν μέρος ενός διαρκούς μοτίβου σοβαρών παραβιάσεων με ατιμωρησία. Αναφέρθηκε επίσης στις δραματικές συνθήκες προσφύγων, ειδικά Σουδανών στην περιοχή της Κούφρα.
Έκκληση στο Συμβούλιο Ασφαλείας
Κλείνοντας την παρέμβασή της, η κ. Τέτε απηύθυνε έκκληση στο Συμβούλιο Ασφαλείας, τονίζοντας ότι ο λαός της Λιβύης προσβλέπει σε βοήθεια για την επίτευξη λύσης και πολιτικής διαδικασίας που θα οδηγήσει σε εκλογές και ενοποιημένους θεσμούς. Το μήνυμα του Συμβουλίου, όπως είπε, πρέπει να αντηχήσει σε όλη τη Λιβύη υπέρ της σταθερότητας, της ενότητας και της δημοκρατικής βούλησης του λαού.
Η ελληνική θέση: Στήριξη και συνεργασία
Από ελληνικής πλευράς, ο Αναπληρωτής Μόνιμος Αντιπρόσωπος της Ελλάδας, Ιωάννης Σταματέκος, εξέφρασε πλήρη στήριξη στις προσπάθειες της UNSMIL και της Χάνας Τέτε για την προώθηση της πολιτικής διαδικασίας και τη διαμόρφωση ενός οδικού χάρτη που θα οδηγήσει το ταχύτερο δυνατό σε προεδρικές και βουλευτικές εκλογές.
Χαιρέτισε τις προσπάθειες του Προεδρικού Συμβουλίου για τη διατήρηση της εκεχειρίας στην Τρίπολη και ζήτησε την αποχώρηση όλων των ξένων δυνάμεων, μαχητών και μισθοφόρων από τη χώρα. Παράλληλα, έκανε έκκληση για αποτελεσματική εφαρμογή του καθεστώτος κυρώσεων και υπογράμμισε τη σημασία της επιχείρησης "Ειρήνη" της ΕΕ.
Ολοκληρώνοντας, επανεπιβεβαίωσε την ετοιμότητα της Ελλάδας να συνεργαστεί με τη Λιβύη για ένα πιο σταθερό και ευημερούν μέλλον, μετά και την εποικοδομητική επίσκεψη του Έλληνα Υπουργού Εξωτερικών Γιώργου Γεραπετρίτη στη Λιβύη τον περασμένο μήνα.
