Σοβαρές ελλείψεις στις υποδομές μακροχρόνιας φροντίδας ηλικιωμένων και χρονίως πασχόντων καταγράφονται στα τελευταία στοιχεία της Eurostat για το 2023, με την Ελλάδα να καταλαμβάνει μία από τις τελευταίες θέσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Παρά την ταχεία γήρανση του πληθυσμού και το έντονο δημογραφικό πρόβλημα, η κρατική μέριμνα στον τομέα αυτό παραμένει δραματικά ελλιπής.

Αριθμοί που προκαλούν ανησυχία
Η Ελλάδα διαθέτει μόλις 20 κλίνες μακροχρόνιας φροντίδας ανά 100.000 κατοίκους, κατατάσσοντάς την στην προτελευταία θέση μεταξύ των 26 κρατών-μελών με διαθέσιμα στοιχεία. Χειρότερη επίδοση καταγράφει μόνο η Βουλγαρία με 26 κλίνες, ενώ η Πολωνία — η αμέσως επόμενη χώρα — διαθέτει 222 κλίνες, αναδεικνύοντας το τεράστιο χάσμα ανάμεσα στην Ελλάδα και τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες.

Η σύγκριση με τις χώρες της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης είναι αποκαρδιωτική. Η Ολλανδία εμφανίζει τον υψηλότερο αριθμό κλινών με 1.400 ανά 100.000 κατοίκους, ενώ ακολουθούν η Σουηδία με 1.315 και το Βέλγιο με 1.250. Πρόκειται για χώρες που έχουν υιοθετήσει μία ολιστική προσέγγιση στην κοινωνική πολιτική, επενδύοντας στη φροντίδα των ηλικιωμένων, την υποστήριξη της ανεξάρτητης διαβίωσης και την αποφόρτιση των νοσοκομείων.

Η έλλειψη δημόσιων δομών μακροχρόνιας φροντίδας στην Ελλάδα, που περιλαμβάνουν γηροκομεία, μονάδες υποστήριξης ασθενών με Αλτσχάιμερ και άλλων χρόνιων νοσημάτων, έχει ως άμεσο αποτέλεσμα τη μεταφορά της ευθύνης στις οικογένειες, οι οποίες συχνά εξουθενώνονται σωματικά, ψυχολογικά και οικονομικά. Παράλληλα, η απουσία εξειδικευμένων δομών οδηγεί σε νοσηλεία μη οξέων περιστατικών σε γενικά νοσοκομεία, με σοβαρές συνέπειες για τη συνολική λειτουργία του συστήματος υγείας.

Ανεπαρκείς οι υποδομές σε μια χώρα με έντονο δημογραφικό πρόβλημα

Η Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπη με μία ραγδαία γήρανση του πληθυσμού, κάτι που εντείνει ακόμη περισσότερο τις πιέσεις στο ήδη αδύναμο δίκτυο κοινωνικής φροντίδας. Χιλιάδες ηλικιωμένοι, που δεν μπορούν να εξυπηρετηθούν από το οικογενειακό περιβάλλον είτε λόγω απουσίας υποστηρικτικού πλαισίου είτε λόγω επιβαρυμένης υγείας, αντιμετωπίζουν την αδυναμία εύρεσης θέσης σε δημόσια ή προσιτή ιδιωτική μονάδα φροντίδας, οδηγούμενοι συχνά σε κοινωνική απομόνωση ή και εγκατάλειψη.

Το φαινόμενο είναι ιδιαίτερα έντονο στην περίπτωση ηλικιωμένων με άνοια, Αλτσχάιμερ ή πολυνοσηρότητα, οι οποίοι εν τέλει μεταφέρονται σε νοσοκομεία, χωρίς να υπάρχει η κατάλληλη υποδομή για τη μακροχρόνια υποστήριξή τους. Το γεγονός αυτό επιβαρύνει δυσανάλογα τα δημόσια νοσηλευτικά ιδρύματα και αφαιρεί πολύτιμους πόρους από την κάλυψη επειγόντων και οξέων περιστατικών.

Η Eurostat σημειώνει ότι η έλλειψη δομών οδηγεί σε κοινωνικό αποκλεισμό των ηλικιωμένων και των οικογενειών τους, ενώ εγείρει επιτακτικά την ανάγκη για ενσωμάτωση των αναγκών αυτής της ομάδας στον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό του κοινωνικού κράτους.

Μέτρια επίδοση στις νοσοκομειακές κλίνες

Σε αντίθεση με την προβληματική εικόνα στις δομές μακροχρόνιας φροντίδας, η κατάσταση στα γενικά νοσοκομεία παρουσιάζει μια ενδιάμεση, αν και όχι ιδιαίτερα ικανοποιητική, εικόνα. Σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία της Eurostat για το 2023, ο ευρωπαϊκός μέσος όρος στις νοσοκομειακές κλίνες διαμορφώθηκε στις 511 ανά 100.000 κατοίκους, σημειώνοντας μικρή μείωση από τις 516 του 2022 και πιο αισθητή υποχώρηση από τις 557 κλίνες του 2013.

Η μείωση αυτή αποδίδεται, σύμφωνα με την έκθεση, στην πρόοδο της ιατρικής τεχνολογίας και των θεραπευτικών πρακτικών, που επιτρέπουν πλέον συντομότερες νοσηλείες ή ακόμη και εναλλακτικές, εξωνοσοκομειακές παρεμβάσεις.

Η Ελλάδα καταγράφει 424 νοσοκομειακές κλίνες ανά 100.000 κατοίκους, αριθμός που την τοποθετεί στη μέση της ευρωπαϊκής κατάταξης, χωρίς ακραίες αποκλίσεις. Αν και δεν ανήκει στις χώρες με υψηλή διαθεσιμότητα, η εικόνα της είναι αισθητά καλύτερη σε σχέση με τις δομές μακροχρόνιας φροντίδας.

Στον αντίποδα, οι χώρες με τις περισσότερες κλίνες είναι η Βουλγαρία (864), η Γερμανία (766), η Ρουμανία (728), η Αυστρία (660) και η Ουγγαρία (651). Αντίθετα, οι λιγότερες κλίνες καταγράφονται σε χώρες της Σκανδιναβίας και της Δυτικής Ευρώπης, όπως η Σουηδία (187), η Ολλανδία (231), η Δανία (233), η Φινλανδία (260), η Ισπανία (288), η Ιρλανδία (289) και η Κύπρος (298).

Επιτακτική η ανάγκη χάραξης κοινωνικής πολιτικής για τους ηλικιωμένους

Η εικόνα που προκύπτει από τα στοιχεία της Eurostat για την Ελλάδα δεν αφήνει περιθώρια για παρερμηνείες: η χώρα στερείται ενός ολοκληρωμένου συστήματος μακροχρόνιας φροντίδας, την ώρα που η δημογραφική κρίση εντείνεται και το προσδόκιμο ζωής αυξάνεται. Η ανάγκη για δημιουργία δημόσιων και προσβάσιμων δομών είναι περισσότερο επιτακτική από ποτέ.

Η απουσία εθνικής στρατηγικής στον τομέα της φροντίδας ηλικιωμένων εγκυμονεί σοβαρούς κοινωνικούς και οικονομικούς κινδύνους, οδηγεί σε υποβάθμιση της ποιότητας ζωής χιλιάδων πολιτών και υπονομεύει την κοινωνική συνοχή.